Xembulu Ra Ndicaha Tsihin ra Cuñexu

XEMBULU CUENDA RA NDICAHA TSIHIN RA CUÑEXU

   Cuñí  yu catyi  yu  tsihin  ndo  xembulu  ra  cuñexu  tsihin  ra ndicaha. Tyin  ra ndicaha   tsicoo̱  ra.  Tan   iyó  intuhun   ra  ñuu ñayɨvɨ,   tatsi̱ ra  tyehe  peruu.Tan   ra  ndicaha   cuahán   ra cuahan  xeehe  ra  tsatsi   ra  tsa  cuví  peruu rayɨɨ  can.   Tan   ra cuñexu  can  nyaá  ra  nyehé  ra  tsa  jahá  ra cuenda. Tan juvin maa  ra  cuahán  tsatsí  tucu  ra  tsa  cuví  peruu  can.  Tan tyaa̱ ra cuatyi  tsi  ra  ndicaha   can.

Tan  ican  cuví  nu  cuahán  ra  jatsii  peruu  cua  nyehe  ra  nu caá tyehe peruu ra.  Tan   tsaa̱ra  nyehe̱ra  tyin  tsatsi̱ quɨtɨ tyehe   peruu  ra. Tan  ican  cuví  nu ñihi̱ ra  jatsii   peruu  can cuhva  javaha̱ra tsa  cuví  nacumi. Tan  tyaa̱ra nu tyehe  peruu ra,   tan  nyaá  tsa  cuví   nacumi   can   nu tyehe  peruu. Tan   ican  tsaha̱n  ra  ndicaha can. Tan catyí ra ndicaha can:

¿Nácuvi   nyaá  tucu   tsa  nyaá  can?   Yuhu  cañi   yu  yacan

―catyí ra  ndicaha, quee̱ra  cuahán   ra.

Cañi̱ ra  intuhun   ndaha   ra  cuvi   tan  tɨɨn  tsi  nacumi   can. Cañi nyico ra inga  ndaha  ra.  Tɨɨ̱n  ndɨhɨ  inga  ndaha  ra.  Tsañi̱ ihñi  ra,  cuñí   maa  ra. Tɨɨ̱n  ndɨhɨ  tsaha   ra.   Ican   ndoo̱ ñi  ra ndicaha   nyaá  ra.

Tan  ican  tyin  tsaa̱ ra tsa  jatsii  peruu.  Tan   ican  cuví  nu nyehe̱ra  nyaá ra  ndicaha. Tacan   tan  cañi̱  xaan  ra  jatsii peruu  can  tsi  ra  ndicaha. Yaha  xaan  cuvi̱ ra  tsa  uhvi.   Tan  ra cuñexu  nduve  ca  ra;  tsa  cuahán  ra.  Tacan   ñi quitsaha̱caahán ndaahvi  ra  ndicaha  tsihin  ra  tsa  jatsii peruu  can  tyin  ñavin  ra tsatsi̱  peruu  can.   Tan   cuví   xaan  ra  tsa uhvi,  catyí   ra.

Tan  ican  nyehe̱ ndaahvi  ra  tsa  jatsii  peruu  can  tsi  ra. Quee̱ ra, cuahán  ra.

―Cuahán nyico ra  ndicaha can,  tan cacu̱ ra. Tan  ican  tyin cuahán  ra cuñexu  can.  Tsa  nyií  nyico  ra  cuñexu  can  nu tundoco,  tsatsí  ra ndoco. Tan  ican  tsaa̱ ra ndicaha.  Tan  catyí ra  tsihin  ra  cuñexu:

―¿Náa icá xaan  un nyaá  un?,  yooho cuví  tsehe.  Junvin un  jacuvi̱ un  tsi  yu  nañi. Cañi̱ xaan  ra  tsi  yuhu  tsa catyi yooho.

―¿A yooho,   ixto?  Nduve  tsa  cuví.  Tu  cuñí  un catsi  un ndoco,   iyó  cuaha   ndoco  ihya ―catyí ra  cuñexu  tsihin   ra ndicaha.

―Cuñí yu  ―catyí  ra.

Tan  quihi̱n  ra  cuñexu  can  ndoco  yɨhɨ.  Tan  cava̱nuu  ra ndaha  cuaan  tsi  tsata   ndoco  can.   Tan   ndica̱ ndicaha   can yuhu  ra.  Tan   cañi̱ ra cuñexu  can   ndoco   yuhu  ra  ndicaha. Tsicu̱n   ndoco  can  jucun  ra ndicaha  can;  tsicó  tuvi  ra  canyií ra  nu  ñuhu.  Ican   nuu̱ nyico  ra cuñexu cuahán   ra.  Tan   ican ndoo̱ ra  ndicaha   canyii   ra  nu  ñuhu  can.

Tan  cuahán   nyico  ra  cuñexu can. Tsaa̱ra iin ni canyií yuu  cahnu  xaan. Tan  ican  nyaá  ra cuñexu  can.  Catyí   ra  tyin yuu  nyisó  ra,  catyí  ra. Ican   nyaá   ra  tan  tsaa̱nyico   ra ndicaha   can.

―Vityin yooho  cuñexu,   vityin  cua  catsi  yu  tsi  un  vityin ihya.  Junvin   un cañi̱ ndoco   tsitsi   yuhu  yu  nañi.  Tsa   juhva cuii  ca  tan  cúvi  yu ―catyí ra  ndicaha   can.

―¿Aan náa,  ixto?,   yuu  ndaca  tsaha  ñuhu  ñayɨvɨ  nyisó yu  nyaá  yu ihya  ―catyí ra  cuñexu   can   tsihin   ra  ndiacaha. Tsinú   xaan  nyico   iñi ra ndicaha   can.

―¿Aan ndaca   tsaha   ñuhu  ñayɨvɨ  nyisó   un? ―catyí ra ndicaha   can.

―Junvin. Tu  cuñí  un  cunyaa   un,  na̱ha,  ja̱tyinyee  juhva tsi  yuhu  ihya. Cu̱nyaa  un  cu̱iso   un  juhva   ndaca   tsaha   ñuhu ñayɨvɨ ihya. Tan cuahán  yu  cua  nanducu   yu  tsa  catsi   yo.

Tsisocó  xaan  yu  ―catyí ra  cuñexu   can,   cuahán   ra. Ican   tsinyaa̱ra ndicaha   nyisó   nditsa  cuii   ra  yuu  can.  Ñihi   xaan  nyaá   naa  ra  yuu can.

Tsa  iyó  hora  cuahan   ra cuñexu,   nduve  maa  ra  tsaa.  Tan quitsaha̱ catyí   ra  ndicaha   tsicá   iñi  ra  nyaá  ra:

―¿Nacaa? ¿A  cahñi   tsi  ihya  tsi  yo  tu  cunu   yo  jatsiyo yo  tsi  yo?  Cañi  xaan  cua  ndava  yo ―catyí ra  ndicaha   nyaá ra.

Tsa  nducu  ra  cuhva  jaxiin  ra  tyuvaa  tsata  ra  nu  nyaá naa  yuu  can nyehe̱ ra   tyin  ña canda̱ yuu  can,  canyii  tsi. Quitsaha̱ quitsi̱ iñi ra ndava ra nda ndacan.  Tsicá  xaan  ndava̱ ra cuñi ra. Tsa  nyehe̱ra ña canda̱ maa yuu canyii  can.  Náa tsa  nduva  yuu  nyaá  ñihi  maa.  Quitsaha̱ catyí nyico ra ndicaha  cuahán  ra:

―Vityin  nditsa  coto  vaha  ra  cuñexu  tsi  yo  tyin  cua catsi  nditsa  cuii yo tsi  ra  vityin.  Tsa  cuaha  xaan  tsa  jacuvi̱ ra  tsi  yo.  Vityin  Co̱hon!; cua  nanducu  yo  tsi  ra ―catyí ra ndicaha,  cuahán  ra.

Ican  tyin nañihi̱ nyico  ra  tsi  ra cuñexu  can.  Nyií  xeehe ra  iin  tsitsi itya. Nyií  ra  cuñexu  can.

―Aan vityin,  yooho  cuñexu,  vityin  cua  catsi  yu  tsi  un vityin  ihya.  Yaha xaan  nyiso̱ yu  yuu.  Cahnu  xaan  can.  Ña cunyee̱ ca yu nyaá  yu tsata yuu can  nañi ―catyí ra ndicaha can  tsihin  ra  cuñexu  can.  Nyií  ra  tsitsi itya  nyaá  xeehe  ra.

―¿Náa run,  ixto?  Ihya  nyaá  yu tyin  nyaá xeehe  yu tyin cuaha  xaan andaru  vatsí  cua  cahñi  ra  tsi  yo tu  nyehe  ra  tsi yo.  Yacan  nyaá xeehe yu  ―catyí ra  cuñexu  can  tsihin  ra ndicaha.

―Tan   ican  tyin  ¿aan nditsa  tsa  caahán  un? ―catyí ra ndicaha  tsihin  ra cuñexu.

―Nditsa yuhu. Cu̱nyaa  ndɨhɨ  ihya. Cu̱nyaa  un ihya  tyin vihi  ca  yooho tyin  nyitsin  xaan  cunyaá  yooho  tyin  cahnu xaan  un.  Nditsin  xaan cuahán  un.  Yuhu  cuahán  jihna  yuhu ityi  nuu ican.  Yuhu  ña nditsin  tsicá yu tyin  luhlu  yu. Tyin Cahnu yooho ihya ñi cu̱nyaa un ―catyí ra cuñexu tsihin ra ndicaha.

Tsinu̱ nyico  iñi  ra   ndicaha  tsinyaa̱ ra ican.  Tan  ican tsinyaa̱ nyico ra  ndicaha. Tsa  cuahán  ra  cuñexu  can   tyaa̱ra ñuhu nu nyií   ra   ndicaha can   tsitsi  itya. Nɨɨ canduvi  tyaa̱  ra cuñexu ñuhu̱. Quitsaha̱ cahndɨ. Jayuhvi̱ tsi tsi ra tyin ñihi xaan caahndɨ  tsi. Cahma  tacan ña cayú ñuhu̱ cuahán  nu   nyií ra  ndicaha.  Tsaha  nyehé  ra   ndicaha tyin   ñuhu̱ cuví  ican, tsaha  tsinú  xaan   ra,   nducú  ra  nu  quita  ra.   Cuñí   ra tsa  quita ra.   Cañi  xaan   ndava̱ ra   cuñí   ra   tsa   quita  ra  coto  tɨɨn  ndɨhɨ ñuhu̱ ixi   ra,   ndɨhɨ  cuii    ra   cayú.  Vityin  nditsa  coto  vaha   ra cuñexu tsi   ra.

―Cua catsi  nditsa cuii yo tsi ra vityin ―catyí ra ndicaha can―. Coto  vaha ra tyin tsa cua   catsi  yo   tsi   ra ―catyí ra   ndicaha  cuahán ra.

Tan  ican tyin cuahán  ra. Ña nañihi̱ ra.  Ña nañihi maa ra; quitsaha̱ nandoó ra. Ra cuñexu  tsa cuahan  ra   tyin   ra cuñexu  nyityi  xaan   ra cuhva  icá  ra. Yacan cuví tsa tyin ra ndicaha ican nandoo̱ maa ra tsihin  tucuiihya  iñi. Ña  ñihi̱ ra nacaa  javaha ra tsi ra. Tsa yaha xaan cuví ra ndicaha  tsa uhvi.

Tacan cuví nu  cuahán  xemhulu cuenda  ra  ndicaha  tsihin ra cuñexu.

Ndicaha.jpg
Share